Κοντολέων, Νικόλαος

(Χίος 1910 – Αθήνα 1975). Αρχαιολόγος, πανεπιστημιακός και συγγραφέας. Σπούδασε στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην Κολονία και στο Μόναχο. Το 1933 κατέκτησε την πρώτη θέση σε διαγωνισμό της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, όπου προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες ως επιμελητής και έφορος αρχαιοτήτων στις Κυκλάδες και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου έως το 1956, οπότε εξελέγη ομόφωνα τακτικός καθηγητής αρχαιολογίας στη φιλοσοφική σχολή Αθηνών. Πραγματοποίησε πολύχρονες ανασκαφές (1949-72) στη Νάξο και στην Τήνο, κατά τις οποίες ανακάλυψε σημαντικούς τάφους πρωτοκυκλαδικής εποχής στη Γρόττα, χρυσοφόρους τάφους μυκηναϊκής εποχής στα Απλώματα της Νάξου και ερείπια κτισμάτων στο Σαγκρί και στην Τήνο. Το συγγραφικό έργο του Κ. περιλαμβάνει θεωρητικά μαθήματα τέχνης, αρχαίας θρησκείας, επιγραφικής και τέχνης όλων των περιόδων της κλασικής αρχαιότητας. Επιπλέον, έγραψε διάφορες μελέτες για την κυκλαδική γλυπτική, για την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας του καθώς και μία μελέτη για τον Αρχίλοχο. Τα σημαντικότερα έργα του τιτλοφορούνται Τέχνη και μίμηση, Το Ερέχθειο ως οικοδόμημα χθόνιας λατρείας, Η φυσική αλήθεια στην ελληνική τέχνη και Απόλλων, ο θεός της ανθρώπινης ελευθερίας. Τα έργα αυτά είναι διάσπαρτα με διάφορες φιλοσοφικές παρατηρήσεις, στις οποίες διαφαίνεται το ελεύθερο και ευρύ πνεύμα του, κυρίως στην ιδιαίτερα αξιόλογη μελέτη του Εν σχήμα πολιτικών ιδεών των αρχαίων. Συνολικά, ο Κ. δημοσίευσε περισσότερες από 100 εργασίες. Διέθετε διεθνές κύρος και τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Ήταν επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου του Μονπελιέ της Γαλλίας, μέλος της Ακαδημίας Επιγραφών και Καλών Τεχνών του Παρισιού και δραστήριο μέλος πολλών επιστημονικών σωματείων. Διετέλεσε επίσης αντιπρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας, της Ανθρωπολογικής Εταιρείας της Ελλάδας και της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής. Εξελέγη δύο φορές κοσμήτορας της φιλοσοφικής σχολής και γενικός επιθεωρητής αρχαιοτήτων. Έλαβε μέρος σε πολλά διεθνή συνέδρια και δίδαξε σε διάφορα ξένα πανεπιστήμια.